Metody i parametry

Metody

Jak uzyskuje i ewaluuje się dane?

Program badania oraz metody uzyskiwania danych na potrzeby stałego monitoringu związanego ze specjalistyczną ochroną przyrody na terenie Parku Narodowego Unteres Odertal (NLPUO) przedstawiono szczegółowo w katalogu metod monitoringu (Luthardt & Grübler 2011). Program badawczy opracowano w 2011 roku na Wyższej Szkole Zrównoważonego Rozwoju (HNE) w Eberwalde i uchwalono wspólnie z Administracją Parku Narodowego. Ponieważ mamy tutaj do czynienia z nowym rozwiązaniem metodycznym, program jest weryfikowany co roku, a w uzasadnionych przypadkach zmieniany, poszerzany i dostosowywany.

Zaprezentowanie wszystkich stosowanych metod byłoby w tym miejscu zbyt szczegółowe. W razie zainteresowania tym zagadnieniem prosimy o kontakt.

Na potrzeby stałego monitoringu wybrano hierarchicznie nachodzące na siebie poziomy przestrzeni:

1. Łączna powierzchnia parku narodowego
2. Tereny polderowe z przyległymi każdorazowo obszarami zboczowymi i lasami
3. Rzeka Odra
4. Wybrane rodzaje ekosystemów

Pierwszy poziom przestrzeni: Łączna powierzchnia parku narodowego

Dokumentacja procesów wykraczających swoim zasięgiem poza granice krajobrazu (zmiana walorów biotopu, dynamika obszarów łęgowych, procesy zachodzące w zakresie pokrycia zagajnikami w czasie i przestrzeni).

Drugi poziom przestrzeni: Tereny polderowe (z przylegającymi obszarami zboczowymi)

Na transektach (T) analizowane są szczegółowo zmiany w przekroju przez łęgi – poprzez zróżnicowane poziomy wilgoci, rodzaje gleby, użytkowanie ziemi lub sukcesje.

Trzeci poziom przestrzeni: Odra

Również w układach polderów rzecznych rzeka wpływa na procesy zmieniające krajobraz (choć w znacznie mniejszym stopniu niż na terenie naturalnych łęgów). Jakość wody, objętość odpływu i jego prędkość oraz ilość substancji prowadzonych przez Odrę w określonym czasie – wszystko to jest uwzględniane w ewaluacjach monitoringu.

Czwarty poziom przestrzeni: Wybrane rodzaje ekosystemów

Poszczególne tereny objęte stałym monitoringiem (pojedyncze powierzchnie: EF) są badane – po to, by w kontekście ekosystemowym udokumentować – ponad różnymi przedziałami (kompartymentami) – zróżnicowany rozwój wybranych rodzajów ekosystemów w parku narodowym (użytki zielone, bagna/szuwary, łany porośnięte wysokimi bylinami, wody stojące, obszary leśne).

Cele obserwacji i parametry

Na powierzchni parku narodowego wprowadzono na potrzeby stałego monitoringu nie tylko hierarchiczny, w szerszym rozumieniu „wertykalny“ podział obszarów referencyjnych według poziomów przestrzeni. Podzielono ją też dodatkowo na cztery grupy. Poszczególne grupy różnią się walorami biotopu, działaniami związanymi z zarządzaniem i/lub celami ochrony. Dlatego też bierze się tam pod uwagę różne parametry:

I. Obserwacja rozwoju obecnie zalesionych bądź otwartych terenów w rezerwatach ścisłych strefy Ia
II. Obserwacja rozwoju obecnych terenów otwartych w strefie II oraz strefie Ib
III. Obserwacja zmian w zakresie Odry, Odry Zachodniej oraz drogi wodnej Hohensaaten-Friedrichsthaler-Wasserstraße
IV. Obserwacja rozwoju różnorodności krajobrazowej na obszarze

Cele obserwacyjne tych czterech grup zamieszczono poniżej. Ponadto w odniesieniu do każdego celu obserwacyjnego ustalono parametry (oraz to, według jakiej metody i w jakich odstępach czasowych mają być one zbierane/badane). Szczegóły podano w części B katalogu metod autorstwa Luthardt & Grübler (2011) dotyczącego stałego monitoringu w ramach specjalistycznej ochrony przyrody na terenie Parku Narodowego Unteres Odertal.

I Obserwacja rozwoju obecnie zalesionych lub otwartych terenów w rezerwatach ścisłych strefy Ia

Obserwuje się zmianę/zmiany w zakresie:
1. stadiów sukcesji dotyczących układu, wielkości powierzchni, liczby i stanu
2. przydatności siedliskowej
3. składu gatunkowego (gatunki charakterystyczne wzgl. wiodące rodzajów biotopów zgodnie z instrukcją dotyczącą kartowania biotopów – Biotopkartieranleitung Brandenburg; rośliny/zwierzęta obcego pochodzenia)
4. wielkości populacji wybranych gatunków celowych
5. bilansu wodnego obszaru
6. zakwaszenia gleby na terenach lasów (zagospodarowanych)
7. występowania biotycznych zarazków szkodliwych na terenach lasów (zagospodarowanych)
8. głębokości wód stojących i płynących
9. położenia i wielkości wód stojących i płynących
10. zawartości składników pokarmowych i kwasów – sytuacja zasadowa w wodach stojących i płynących
11. strefowania wegetacji w wodach stojących i płynących
12. fitoplanktonu w wodach stojących i płynących – w odniesieniu do wód stojących brak obecnie pokrycia/zabezpieczenia

II Obserwacja rozwoju obecnych terenów otwartych w strefie II i strefie Ib

Obserwuje się zmianę/zmiany w zakresie:

1. struktur roślinności
2. układu, wielkości powierzchni, liczby i stanu rodzajów biotopów
3. składu gatunkowego (gatunki charakterystyczne wzgl. wiodące rodzajów biotopów; rośliny/zwierzęta obcego pochodzenia)
4. nowego rodzaju występowania masowego rozmnażania się poszczególnych gatunków o ekosystemowych oddziaływaniach*
5. bilansu wodnego obszaru (woda gruntowa, zalewanie, wilgotność gleby)
6. użytkowania muraw kserotermicznych
7. wielkości populacji gatunków celowych muraw kserotermicznych
8. wprowadzania i wyprowadzania składników pokarmowych na łęgach oraz w miejscach występowania muraw kserotermicznych
9. zawartości próchnicy oraz zawartości metali ciężkich w madach
10. położenia oraz rozmiaru wód stojących i płynących na łęgach
11. głębokości wody wód stojących i płynących na łęgach
12. zawartości składników pokarmowych oraz kwasów – sytuacja zasadowa wód stojących i płynących na łęgach
13. strefowania wegetacji wód stojących i płynących na łęgach
14. fitoplanktonu wód stojących i płynących na łęgach
15. rybołówstwa i utrzymania wód stojących i płynących na łęgach

III Obserwacja zmian w zakresie Odry, Odry Zachodniej oraz drogi wodnej Hohensaaten-Friedrichsthaler-Wasserstraße
Obserwuje się zmianę/zmiany w zakresie:

1. częstotliwości występowania wielkiej i małej wody
2. danych rocznych poziomów wody
3. jakości siedliskowej
4. struktur roślinności
5. składu gatunkowego (zwłaszcza ichtiofauny)

IV Obserwacja rozwoju różnorodności krajobrazowej na obszarze
Obserwuje się zmianę/zmiany w zakresie:

1. rozmieszczenia formacji roślinnych
2. długości i układu linii granicznych
3. powstawania wysepek, przecinania, tworzenia się sieci
4. wielkości populacji oraz występowania określonych gatunków celowych

Bibliografia: :
LUTHARDT, V. & F. GRÜBLER 2011: Methodenkatalog zur naturschutzfachlichen Dauerbeobachtung im Nationalpark Unteres Odertal, wydanie pierwsze, niepublikowane, z polecenia Krajowego Urzędu Środowiska, Zdrowia i Ochrony Konsumentów (LUGV) Brandenburgii, Eberswalde.

Dokumenty i publikacje

Prace dyplomowe

Miranda Muffel

Warum die Stachelgurke im NLP UO nervt (Dlaczego kolczurka klapowana irytuje na terenie Parku Narodowego Unteres Odertal)

użytkowanie krajobrazu oraz ochrona przyrody

Max Backoff (2014): Der Crussowgraben und seine westlichen Zuströme. Empirische Untersuchungen zu Qualitätskomponenten und relevanten Einflussfaktoren eines Fließgewässersystems in Brandenburg
Jörn Bowitz (2014): Sukzessionsverlauf auf Ackerbrachen in Brandenburg nach Nutzungsaufgabe – Einrichtung einer Dauerbeobachtung im Nationalpark Unteres Odertal
Mika Diop (2015): Regenwurmbesatz (Oligochaeta: Lumbricidae) und seine Beziehung zu den Bodeneigenschaften entlang eines Transektes durch einen Überflutungspolder der Oderaue im Nationalpark Unteres Odertal
Michel Hannemann (Geoökologie Uni Potsdam) (2013): Vom Forst zur Wildnis: Boden- und Waldentwicklung im Nationalpark Unteres Odertal
Elisa Kallenbach: bitte recherchieren
Lars Kalweit (2016): Einfluss unterschiedlicher Grünlandbewirtschaftung auf den Lebensraum des Wachtelkönigs (Crex crex) am Beispiel einer Untersuchungsfläche im Nationalpark Unteres Odertal
Franziska Kühne: bitte recherchieren
Heidi Lehmann (2014):„Entstehung, Entwicklung und heutiger Zustand der Moore bei Gellmersdorf im Nationalpark Unteres Odertal
Henrike Lorenz (2014): Gehölzstrukturen im nationalpark Unteres Odertal – Entwicklung eines Monitoringkonzeptes
Eva Manthey (2015): Kohlenstoffvorrat der Auenböden des Nationalparks Unteres Odertal und deren CO2-Austragspotentiale
Matthias Merkel (2012): Gewässerstrukturgütekartierung des Gellmersdorfer Grenzgrabens im Nationalpark Unteres Odertal
Arne Reck (Geoökologie Uni Potsdam) (2013): Vom Forst zur Wildnis: Boden- und Waldentwicklung im Nationalpark Unteres Odertal
Meike Schulz (2014): Untersuchung von anthropogen angelegten Pionierstandorten im Trockenpolder Lunow-Stolpe“
Marius Stapelfeldt (2016): Primärsukzession und Initialbodenbildung auf einem Rohbodenstandort in einem Nasspolder des Unteren Odertals
Dirk Wendicke (2015): Einsatzmöglichkeiten von Kleinfluggeräten (Drohnen) für das naturschutzfachliche Monitoring am Beispiel des Nationalpark Unteres Odertal – Möglichkeiten und Grenzen

Sonstige Veröffentlichungen

Monitoringbroschüre (deutsch & polnisch)
Hirsch & Köhler (2016): XXXXXX

ckoff (2014): „Der Crussowgraben und seine westlichen Zuströme. Empirische Untersuchungen zu Qualitätskomponenten und relevanten Einflussfaktoren eines Fließgewässersystems in Brandenburg“
Jörn Bowitz (2014):  „Sukzessionsverlauf auf Ackerbrachen in Brandenburg nach Nutzungsaufgabe – Einrichtung einer Dauerbeobachtung im Nationalpark Unteres Odertal
Mika Diop (2015): Regenwurmbesatz (Oligochaeta: Lumbricidae) und seine Beziehung zu den Bodeneigenschaften entlang eines Transektes durch einen Überflutungspolder der Oderaue im Nationalpark Unteres Odertal
Michel Hannemann (Geoökologie Uni Potsdam) (2013): Vom Forst zur Wildnis: Boden- und Waldentwicklung im Nationalpark Unteres Odertal
Elisa Kallenbach: bitte recherchieren
Lars Kalweit (2016): Einfluss unterschiedlicher Grünlandbewirtschaftung auf den Lebensraum des Wachtelkönigs (Crex crex) am Beispiel einer Untersuchungsfläche im Nationalpark Unteres Odertal
Franziska Kühne: bitte recherchieren
Heidi Lehmann (2014):„Entstehung, Entwicklung und heutiger Zustand der Moore bei Gellmersdorf im Nationalpark Unteres Odertal
Henrike Lorenz (2014): Gehölzstrukturen im nationalpark Unteres Odertal – Entwicklung eines Monitoringkonzeptes
Eva Manthey (2015): Kohlenstoffvorrat der Auenböden des Nationalparks Unteres Odertal und deren CO2-Austragspotentiale
Matthias Merkel (2012): Gewässerstrukturgütekartierung des Gellmersdorfer Grenzgrabens im Nationalpark Unteres Odertal
Arne Reck (Geoökologie Uni Potsdam) (2013): Vom Forst zur Wildnis: Boden- und Waldentwicklung im Nationalpark Unteres Odertal
Meike Schulz (2014): Untersuchung von anthropogen angelegten Pionierstandorten im Trockenpolder Lunow-Stolpe“
Marius Stapelfeldt (2016): Primärsukzession und Initialbodenbildung auf einem Rohbodenstandort in einem Nasspolder des Unteren Odertals
Dirk Wendicke (2015): Einsatzmöglichkeiten von Kleinfluggeräten (Drohnen) für das naturschutzfachliche Monitoring am Beispiel des Nationalpark Unteres Odertal – Möglichkeiten und Grenzen

Inne publikacje

Monitoringbroschüre (deutsch & polnisch)
Hirsch & Köhler (2016): XXXXXX

Wydarzenia i konferencje

Wyniki i ustalenia stałego monitoringu prowadzonego w ramach specjalistycznej ochrony przyrody na terenie Parku Narodowego Unteres Odertal służą nie tylko dalszemu rozwojowi zarządzania parkiem narodowym. Mają przyczynić się też do naukowej debaty dotyczącej specjalistycznej ochrony przyrody i stanowić przedmiot rozważań w ramach wymiany z ekspertami. Chodzi o to, by móc wyciągnąć z nich wnioski, które potem będą wdrażane w praktyce i w badaniach naukowych. Dlatego też rezultaty projektu będą prezentowane na konferencjach. Administracja Parku Narodowego zaprasza na różne spotkania do Doliny Dolnej Odry, by tę wymianę informacji i doświadczeń wspierać.

Gdyby byli Państwo zainteresowani prezentacją naszych wyników na jakimś organizowanym
przez siebie wydarzeniu, prosimy o kontakt.

Dotychczasowe wydarzenia

Wrzesień 2016 roku:
Dane z konferencji poświęconej dolinie rzecznej na terenie Parku Narodowego Unteres Odertal. Stan utrzymania i ochrona krajobrazów łęgowych, 22-24.09.2016 roku w Criewen

Aktualne terminy

Następne spotkanie zaplanowano na lato 2017 roku. O szczegółach poinformujemy Państwa w porę w tym miejscu.

Struktura projektu i pracownicy

Program oraz metody uzyskiwania danych opracowano w 2011 roku na Wyższej Szkole Zrównoważonego Rozwoju w Eberswalde (HNEE) (Luthardt & Grübler 2011) i uchwalono razem z Administracją Parku Narodowego. Ponieważ struktura projektu stanowi nowe rozwiązanie metodyczne, koncepcja jest weryfikowana co roku, a w uzasadnionych przypadkach jest ona zmieniana, poszerzana i dostosowywana./p>

Prace związane z wykonaniem zdjęć i ewaluacją koordynują pracownicy HNEE. Po części są one też przez nich realizowane. Wykonanie większości zdjęć terenu zleca się zewnętrznym partnerom posiadającym odpowiednie doświadczenie w danej dziedzinie. Niektóre z zadań monitoringu wykonywane są też przez personel Administracji Parku Narodowego, Straż Ochrony Przyrody (Naturwacht)bądź przez wolontariuszy parku narodowego oraz aktywne na terenie parku narodowego organizacje pozarządowe (NGO).

Ponadto pozyskano dane ze źródeł zewnętrznych, np. dane pogodowe z Niemieckiej Służby Meteorologicznej (DWD), dane dotyczące jakości powietrza – z Krajowego Urzędu Środowiska (LfU) (wówczas Krajowy Urząd Środowiska, Zdrowia i Ochrony Konsumentów (LUGV), dziś LfU), zaś pomiary jakości wód płynących – z Zarządu Dróg Wodnych i Żeglugi (WSV).

Środki na stały monitoring realizowany w ramach specjalistycznej ochrony przyrody udostępnia Administracja Parku Narodowego Unteres Odertal z budżetu kraju związkowego Brandenburgia.